D. Brama Szczebrzeska, została wzniesiona jako jedna z 3 bram miasta w 1. 1603-05 przez budowniczego Błażeja Gocmana w stylu manierystycznym, z attyką. W czasie przebudowy w latach 1770—71 otrzymała rokokowe kamienne wazony i rzeźby św. Floriana i św. Michała Archanioła dłuta Jana i Jakuba Mauche-rów; dlatego nazywana była też Floriańską. Obecną formę architektoniczną zawdzięcza przebudowie klasycystycznej ok. 1821—25. Pozbawiana została wówczas attyk z wazonami i figurami na rzecz płaskiego, czterospadowego dachu. Figura św. Floriana, która przez przeszło 100 lat zdobiła cmentarz koło kolegiaty, została rozbita przez Niemców w czasie okupacji. Natomiast ocalałą figurę św. Michała Archanioła ustawiono na d. Przedmieściu Lwowskim, na posesji przy ul. Ogrodowej nr 39. Dwukondygnacjowe i trójosiowe fasady od pd. i pn. mają surowy detal w postaci grubego bonio-wania w wielkich lizenach i w otoramieniach okien. We wnętrzu — wąskie kazamaty po bokach przejazdu bramnego oraz podobne pomieszczenia na I piętrze sklepione są kolebkami z lunetami. D. przejazd bramny, prze sklepiony kolebkowo, został zamurowany po 1866, gdy przeprowadzono drogę od strony zach., w miejscu splantowanego wału kurtyny fortyfikacji. Od strony wsch. przylega do Bramy dobrze zachowana kurtyna biegnąca do bastionu nr II. W czasach Królestwa Polskiego mieściło się w Bramie więzienie; w celi nad przejazdem więziony był w 1. 1824—26 mjr Walerian Łukasiński.
D. wartownia przed Bramą Szczebrzeską (ul. Hanki Sawickiej nr 5), to niewielki, dobrze zachowany budyneczek klasycystyczny z ok. 1825, wzniesiony przy wyjeździe na groblę, za fosą. Kamienne ciosy tworzą tu ramę architektoniczną elewacji z boniowaniem na narożach i prostym arkadowaniem, wyraziście odcinającym się na tle ceglanego wątku muru. W elewacji zach. od strony drogi wąskie okienka-strzelnice.
Dawną groblą usypaną jeszcze w końcu XVI w. biegnie ku pd. zach. ul. Hanki Sawickiej (d. Szczebrzeska), przy której — kilkaset metrów od wartowni — znajduje się zabytkowy most na rz. Łabuńce. Zbudowany ok. 1836 w formie szerokiej półkolistej arkady, należy do najstarszych mostów rzecznych w Polsce.
Od wartowni wracamy koło Bramy Szczebrzeskiej do kolegiaty.