Zamość – Zwiedzanie – Trasa 2

Kościół rzymskokatolicki Redemptorystów, filialny św. Mikołaja. Świątynia powstała pierwotnie jako drewniana cerkiew prawosławna przez osiedlonych w Zamościu Greków w końcu XVI w., a ok. 1618 r. została przejęta przez ruskie bractwo cerkiewne. W końcu XVII w. wzniesiono nową, murowaną cerkiew wg proj. Jana Michała Linka. Około 1700 r. została ona przejęta przez greckokatolickich bazylianów. W 1720 r. cerkiew była jednym z miejsc posiedzeń synodu zamojskiego ostatecznie wprowadzającego na terenie wschodniej Polski postanowienia zawartej w 1596 r. unii brzeskiej. W 1865 r., po kasacie zakonu bazylianów cerkiew została zamieniona na prawosławną, a w 1918 r. przejęta przez Kościół rzymskokatolicki. Początkowo był tu kościół szkolny, później zakonny Redemptorystów. W l. 1962-93 przy kościele istniała parafia (obecnie przejęta przez kościół Franciszkanów). W bryle wyróżnia się wyniosła ośmioboczna wieża nakryta barokowym hełmem. Kwadratowy korpus nawy z niewielkimi zamkniętymi półkoliście absydami nakryty jest kopułą z latarnią. Prezbiterium jest zamknięte trójbocznie. Sklepienia wnętrz ozdobione są dekoracją sztukatorską pokrytą polichromią. Spod d. cerkwi idziemy ul. Bazy liańską. Pomiędzy poprzecznymi do niej ul. Kościuszki i Żeromskiego znajduje się d. „Dom Centralny” z l. 1910-11, zbudowany wg proj. Władysława Luchta, trzypiętrowy, secesyjny.

Na fasadzie od strony pn. umieszczona jest tablica z 1966 r. upamiętniająca mieszkającego tu Bolesława Leśmiana (właśc. Bolesława Lesmana, 1877 lub 1879-1937) – wybitnego poetę, prozaika, eseistę i tłumacza, zatrudnionego w Zamościu w l. 1922-35 jako rejent sądowy (Hrubieszów). Leśmian napisał w Zamościu m.in. swoje wiersze zawarte w cyklach „Napój cienisty” i „Dziejba leśna”.

Skręcając w lewo ul. Staszica dochodzimy do Rynku Wielkiego. Swój wyjątkowy urok Rynek Wielki zawdzięcza wyniosłemu ratuszowi oraz arkadowej zabudowie kamienic zwieńczonych attykami, w podcieniach których odbywał się handel. Łącznie na terenie pierwotnego miasta znajduje się 55 podcieniowych kamienic. Jest to największy tego typu zespół w Polsce. Kwadratowy rynek o wymiarach 100×100 m otaczają kamienice, po 8 w każdej pierzei, rozdzielone przelotową ulicą. W pn. pierzei Rynku Wielkiego wznosi się monumentalny manierystyczno-barokowy ratusz zwieńczony attyką, z wieżą zegarową o wys. 52 m, z której latem codziennie w południe grany jest hejnał, i z wachlarzowymi schodami prowadzącymi na piętro. Pierwszy ratusz wzniesiony w 1591 r. przez B. Moranda, w l. 1639-51 został przebudowany przez Jana Jaroszewicza i Jana Wolffa. Łączył funkcje reprezentacyjne z handlowymi i mieścił urzędy miejskie, Trybunał Zamojski, wagę miejską oraz jatki. W XVIII w. nastąpiła przebudowa w stylu barokowym wg proj. Jerzego de Kawe i Andrzeja Bema. Przed fasadą wzniesiono odwach, nad którym w l. 1767-70 wybudowano dwuskrzydłowe schody. Kolejna przebudowa w l. 1823-25 w stylu klasycyzmu, gdy Zamość został twierdzą. Wówczas na zapleczu ratusza wybudowano piętrowy budynek więzienny. Ratusz pozbawiony został attyki i dekoracji, które przywrócono dopiero w okresie międzywojennym. Monumentalne schody stanowią tło i oprawę dla uroczystości publicznych i kulturalnych, zwłaszcza dla inscenizacji teatralnych. Nad arkadą środkową kartusz herbowy Tomasza Zamoyskiego z 1620 r. przeniesiony z bastionu VII, umieszczony tu w 1937 r.